“Aby rozwiązać zagadkę, musisz przekręcić kostki, aby ostatecznie każda strona wróciła do swojego pierwotnego koloru: Wyzwaniem jest zdumiewająca liczba potencjalnych ułożeń — ponad 43 tryliony”
Wiosną 1974 roku młody węgierski architekt Ernő Rubik miał obsesję na punkcie znalezienia sposobu na modelowanie trójwymiarowego ruchu dla swoich studentów. Po miesiącach majsterkowania przy blokach kostek — wykonanych z drewna i papieru, trzymanych za pomocą gumek, kleju i spinaczy do papieru — w końcu stworzył coś, co nazwał „Bűvös kocka”, czyli Magiczna Kostka.
Wynalazek, ostatecznie przemianowany na Kostkę Rubika, stał się najpopularniejszą pod słońcem zabawką-łamigłówką. Od czasu debiutu na całym świecie sprzedano 450 milionów kostek Rubika, a dzieci i dorośli ścigają się, kto szybciej ułoży ten sześcian.
Aby rozwiązać zagadkę, musisz przekręcić kostki, aby ostatecznie każda strona wróciła do swojego pierwotnego koloru: Wyzwaniem jest zdumiewająca liczba potencjalnych ułożeń — ponad 43 tryliony.
Ale na początku nikt nie był bardziej zdumiony niesłabnącym sukcesem sześcianu niż jego twórca, jak wyjaśnia w swojej nowej książce, Cubed: The Puzzle of Us All . Wpływ sześcianu był „o wiele bardziej interesujący niż sam sześcian” – powiedział Rubik w wywiadzie dla Undark . Powiedział, że książka ma na celu zrozumienie jej popularności i „dlaczego ludzie ją kochają”.
Na pierwszy rzut oka sześcian wydaje się zwodniczo prosty, po każdej stronie znajduje się dziewięć kolorowych kwadratów. W stanie początkowym każda strona ma jednolity kolor — czerwony, zielony, żółty, pomarańczowy, niebieski lub biały. Aby rozwiązać zagadkę, musisz przekręcić kostki, aby ostatecznie każda strona wróciła do swojego pierwotnego koloru
Kostka składa się z 26 sześcianów i przegubu umieszczonego w środku. Przegub ten umożliwia każdej z zewnętrznych warstw kostki obrót wokół osi prostopadłej do danej warstwy i przechodzącej przez środek kostki.
Liczba kombinacji różnych ułożeń kostki 3x3x3 wynosi ponad 43 tryliony[2][3], tj.:
Aby opanować sześcian, musisz nauczyć się sekwencji ruchów, które można wykonywać w kolejności po sobie — jest to temat kilku bestsellerowych książek, a także samouczków online. A ewolucja sześcianu — od kształtu trzy na trzy na trzy do większych cztery na cztery na cztery i pięć na pięć na pięć — oferuje różne skomplikowane zasady matematyczne teorii grup .
Rubik początkowo wierzył, że sześcian spodoba się osobom z wykształceniem ścisłym, matematycznym lub inżynieryjnym – i był zszokowany, gdy „znalazł drogę do ludzi, o których nikt by nie pomyślał, że mogą być do niego przyciągnięci” .
W marcu 1981 Cube wylądował na okładce Scientific American , gdzie zdobywca nagrody Pulitzera naukowiec Douglas Hofstadter, autor książki „Gödel, Escher, Bach” (1979), nazwał ją „jedną z najbardziej niesamowitych rzeczy, jakie kiedykolwiek wynaleziono do nauczania matematyki”.
Sześcian uderzył Hofstadtera jako „paradoksalny”, powiedział w wywiadzie telefonicznym, ponieważ może być używany jako narzędzie do nauczania teorii grup lub symetrii obiektów. „Każdy skręt dowolnej twarzy (zgodnie z ruchem wskazówek zegara o 90 stopni, przeciwnie do ruchu wskazówek zegara o 90 stopni lub 180 stopni) jest elementem grupy, podobnie jak dowolne sekwencje takich skrętów” – wyjaśnił później w e-mailu.
Siedzący na patio swojego domu na wzgórzach Budapesztu, Rubik, teraz 76 lat, bawił się sześcianem, wspominając jego „odkrycie” i przypadkowy sukces. (Woli używać słowa „odkryty” niż „wynaleziony” — tak jakby istnienie przedmiotu było w jakiś sposób z góry ustalone).
Wyjaśnił, że po stworzeniu kostki stanął przed drugim wyzwaniem: jak go rozwiązać. W tamtym czasie nie miał pojęcia, czy jego kostkę można w ogóle umieścić na swoim miejscu, nie mówiąc już o tym, jak szybko – a rozwiązanie własnej zagadki zajęło mu cały miesiąc. To było piekielnie trudne „odnalezienie drogi powrotnej lub celu – tylko po to, by rozwiązać go jako problem kombinatoryczny” – powiedział. „A ja nie miałem do tego żadnego przygotowania, ponieważ próbowałem jako pierwszy”.
Rubik opisuje Cubed jako produkt pustelnika, który „wychodzi z cienia”. Nazywa się „konkretnym i intuicyjnym myślicielem” i wynalazcą-amatorem, ale podobnie jak jego wynalazek wymyka się kategoryzacji. Jego życiorys obejmuje stanowiska profesora, architekta, projektanta, redaktora, a teraz pisarza. Rubik jest dumny ze swojej umiejętności samodzielnego uczenia się i jeży się na myśl, że ci u władzy są w najlepszej pozycji do przekazywania wiedzy.
Jego wniosek do Węgierskiego Urzędu Patentowego w 1975 roku nazwał sześcian „zabawką logiki przestrzennej”. W tym czasie Węgry znajdowały się za żelazną kurtyną – do 1989 r. pozostały kontrolowanym przez komunistów państwem bloku wschodniego – i jak pisze Rubik, kraj ten „nie miał szczególnego upodobania do produkcji zabawek”.
W tamtych czasach łamigłówki stanowiły tylko mały wycinek całego rynku zabawek – można je było znaleźć tylko w sklepach z pamiątkami i specjalistycznych sklepach – a myślenie o puzzlach jako zabawce było nowatorskim pomysłem. Pojawił się w węgierskich sklepach z zabawkami w 1977 roku i pojawił się na międzynarodowych targach zabawek, takich jak Targi Zabawek w Norymberdze w 1979 roku – gdzie został zauważony przez Toma Kremera, marketera, który przeniósł koncepcję do firmy Ideal Toy Company w Stanach Zjednoczonych. Na początku lat 80. sześcian pojawił się w amerykańskich reklamach telewizyjnych i reklamach, a w 1983 r. stał się gwiazdą serialu animowanego zatytułowanego „Rubik, niesamowita kostka”.
Sukces sześcianu wydawał się krótkotrwały: w 1982 roku The New York Times ogłosił, że „stał się passe” i nazwał go „modą”, twierdzeniem, które nie wytrzyma próby czasu. „Sześcian był zbyt wieczny, zbyt niesamowitą konstrukcją, aby ludzie stracili zainteresowanie nim” – powiedział Hofstadter. I choć zainteresowanie sześcianem spadło, ostatnio ponownie wzrosło – jak pokazuje reżyserka Sue Kim w swoim nowym filmie dokumentalnym „The Speed Cubes”.
Jako „mamuśka w kostkach” Kim zaczęła przewozić syna na zawody w kostkach — i zafascynowała się światową popularnością układanki. Kim dokumentuje, w jaki sposób dzieci opanowują analogowe narzędzie, korzystając z narzędzi ery cyfrowej — samouczków YouTube, artykułów i nie tylko — oraz tworząc społeczności internetowe wokół swojej miłości do kostki. „Właściwie myślę, że znalazł nową niszę w kulturze popularnej ze względu na jej zanurzenie w cyfrowym krajobrazie” – powiedział Kim za pośrednictwem czatu wideo.
Hofstadter słyszał o speedcuberach i uważa, że to dobrze, że obiekt przetrwał. „To absolutnie zasłużone” – powiedział. „To cudowny przedmiot, cudowny wynalazek, piękny wynalazek, głęboki wynalazek”.
Mimo całego swojego odwoływania się do umiejętności matematycznych i logiki, popularność sześcianu może wynikać z niemal nieograniczonej liczby możliwych rozwiązań. „To jedna z najbardziej tajemniczych cech” – pisze Rubik. „Koniec zamienia się w nowe początki”.